Cạnh tranh trong học tập, nếu được định hướng đúng, có thể trở thành động lực mạnh mẽ giúp trẻ nỗ lực và tiến bộ mỗi ngày. Nhưng nếu tiếp cận sai cách, trẻ dễ rơi vào tư duy cố định (fixed mindset): sợ thất bại, nản chí khi thua bạn, hoặc tìm mọi cách “ăn điểm” bằng gian lận.
Ngược lại, khi được xây dựng tư duy cạnh tranh lành mạnh (healthy competitive mindset), trẻ sẽ:
✅ Hiểu rằng thành công đến từ nỗ lực, không phải “trí thông minh bẩm sinh”.
✅ Tìm niềm vui trong sự tiến bộ từng ngày.
✅ Biết học hỏi từ bạn bè, thay vì so sánh và tự ti.
Dưới đây là 5 cách cha mẹ và thầy cô có thể áp dụng để nuôi dưỡng tư duy cạnh tranh lành mạnh trong học tập – giúp trẻ vừa tiến bộ, vừa vui vẻ trên hành trình học hỏi.
1. GẮN KẾT QUẢ HỌC TẬP VỚI NỖ LỰC
Nhiều trẻ tin rằng điểm cao chỉ dành cho “bạn giỏi sẵn”. Hãy cho con hiểu điểm số và thành tích đến từ luyện tập và chăm chỉ.
👉 Kể cho con nghe những tấm gương học tập – những người học sinh bình thường nhưng kiên trì luyện tập và đạt kết quả tốt.
👉 Khen nỗ lực đi kèm kết quả: thay vì chỉ nói “Con học chăm quá!”, hãy nói “Con học chăm và giờ con đã giải được dạng toán khó này rồi!”
Điều này giúp trẻ nhận ra mỗi bước tiến, dù nhỏ, đều đáng trân trọng.
2. ĐỊNH NGHĨA LẠI “THÀNH CÔNG” TRONG HỌC TẬP
Thành công không chỉ là điểm 10. Thành công có thể là:
✅ Hoàn thành bài tập đúng hạn.
✅ Hiểu được bài giảng hôm nay.
✅ Thử sức với một dạng bài khó dù chưa giải được ngay.
Hãy hỏi con:
- “Hôm nay con muốn học được gì?”
- “Mục tiêu của con tuần này là gì?”
Khi hiểu rằng thất bại chỉ là một phần tự nhiên của việc học, trẻ sẽ không nản chí mà xem đó là bước đệm để tiến lên.
3. HỌC HỎI TỪ “ĐỐI THỦ”
Trong lớp, việc so sánh điểm số là chuyện không tránh khỏi. Nhưng thay vì tự ti, trẻ có thể học hỏi từ bạn bè:
- “Bạn ấy ghi nhớ nhanh quá, con muốn học cách bạn ghi chú như thế nào?”
- “Con thấy bạn đọc sách nhiều, hay con thử học theo bạn ấy?”
Ngoài ra, hãy khuyến khích trẻ cạnh tranh với chính bản thân mình của ngày hôm qua:
- “Hôm nay con làm bài nhanh hơn hôm trước rồi nè!”
- “Con đã tự tin phát biểu hơn trước!”
Khi tập trung vào tiến bộ của bản thân, trẻ sẽ bớt lo lắng về việc “thua” người khác và cảm thấy thành công của mình thật sự có ý nghĩa.
4. TẠO MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP LÀNH MẠNH
Một lớp học có “văn hóa cạnh tranh lành mạnh” sẽ giúp trẻ yêu việc học hơn.
- Coi sai sót là cơ hội học hỏi: Khi trẻ làm sai, thay vì chê trách, hãy cùng phân tích để rút kinh nghiệm.
- Khuyến khích tinh thần fair-play trong học tập: khen ngợi bạn bè, hỗ trợ nhau khi cần.
- Làm gương cho trẻ: Cha mẹ không so sánh con với “con nhà người ta”, giáo viên không chỉ ca ngợi học sinh điểm cao mà bỏ quên nỗ lực của các bạn khác.
Thậm chí, bạn có thể cùng trẻ đặt “luật vui” cho lớp hoặc nhóm học – như sau mỗi buổi ôn tập sẽ cùng ăn nhẹ hoặc chơi một trò chơi nhỏ để gắn kết tinh thần.
5. LUYỆN TẬP TƯ DUY CẠNH TRANH NGAY Ở NHÀ
Gia đình có thể là “sân tập” tuyệt vời để trẻ học cách cạnh tranh lành mạnh.
- Chơi trò chơi học tập: đố chữ, giải câu đố, tính nhẩm.
- Đặt thử thách “cá nhân”: hôm nay con đọc được mấy trang sách, ngày mai có thể hơn không?
- Chơi trò “Cả nhà cùng học”: bố mẹ và con cùng thi ghép từ tiếng Anh, hoặc thi giải sudoku.
Hãy luôn giữ không khí vui vẻ, nhắc trẻ rằng:
- Thắng hay thua chỉ là tạm thời.
- Quan trọng là con đã học được điều gì từ cuộc chơi.
🎯 Kết luận:
Cạnh tranh trong học tập không phải để áp lực, mà để khích lệ con tiến bộ từng ngày. Khi hiểu rằng nỗ lực quan trọng hơn điểm số, trẻ sẽ tìm thấy niềm vui trong việc học, học được cách kiên trì – và quan trọng nhất, yêu hành trình học hỏi của chính mình.